Gỗ – vật liệu sống của kiến trúc truyền thống Á Đông – đã có thời điểm chiếm lĩnh toàn bộ không gian sống, trở thành biểu tượng cho quyền uy, cho tôn nghiêm, cho văn hóa gia phong. Nhưng ngày nay, cũng chính gỗ ấy lại được kể bằng một ngôn ngữ khác – tinh tế hơn, ẩn dụ hơn, khiêm nhường hơn – để cùng thời đại tạo nên một phong cách sống rất mới: hiện đại nhưng không mất đi cội rễ.
Gỗ và thời đại hoàng kim của biệt phủ
Ở nhiều vùng quê phía Bắc và Tây Nguyên, biệt phủ gỗ – nơi gỗ chiếm lĩnh toàn bộ kiến trúc – từng là một biểu tượng của sự thịnh vượng và chuẩn mực truyền thống. Gỗ lim, gỗ trắc, gỗ hương... hiện diện trong từng khớp nối, từng đường chạm trổ rồng phượng, kỳ lân, tứ linh. Mỗi bộ bàn ghế là một tác phẩm điêu khắc. Mỗi khung cửa, mỗi xà nhà là một lời kể về văn hóa dòng tộc, về sự nghiêm cẩn trong nề nếp.
Xem thêm video: Chủ nhân lâu đài độc nhất Lương Sơn
Sự ngưỡng vọng dành cho chất liệu gỗ chưa từng vơi cạn trong tâm thức người Việt. Từ những biệt phủ bề thế với cột kèo lim ta, bộ bàn ghế chạm rồng phượng, đến những villa đương đại điểm xuyết tinh tế chất gỗ mộc, tất cả đều cho thấy sức sống bền bỉ của gỗ trong dòng chảy kiến trúc. Nhưng sự chuyển mình đáng chú ý nhất không nằm ở độ dày của ván sàn, mà ở quan điểm thẩm mỹ – nơi "gỗ" không chỉ là chất liệu, mà còn là triết lý sống.
Một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách biệt phủ gỗ truyền thống là căn biệt phủ gỗ nguyên khối tại xã Nghi Phú (TP. Vinh, Nghệ An). Công trình có tổng diện tích lên tới 4.000m² – đủ khiến bất kỳ ai bước qua cổng cũng phải choáng ngợp. Khuôn viên bao gồm 4 nhà, 2 chòi, 1 hầm – tất cả hòa quyện trong cảnh quan sinh thái với lũy tre, cây sanh, cây lộc vừng cổ thụ và các lối đi lát đá rộng thoáng.
Ngôi nhà chính mang đậm kiến trúc cổ với mái uốn cong, ngói đỏ truyền thống và sàn lát gạch bát tràng. Hệ cửa gỗ được chạm trổ thủ công bởi nghệ nhân Nam Định, tạo nên dấu ấn riêng không thể sao chép. Không gian bên trong bài trí bộ tràng kỷ gỗ quý, tượng điêu khắc, tranh gỗ và đèn lồng treo dọc hành lang, tạo nên một tổng thể vừa uy nghiêm vừa ấm cúng.
Không gian biệt phủ gỗ thường đi kèm với khuôn viên lớn, hồ bán nguyệt, sân lát gạch tàu, mái ngói âm dương – nơi mà từng tiếng bước chân vang lên cũng mang âm hưởng của thời gian.
Xem thêm video: Choáng ngợp BIỆT PHỦ HÒA THÂN 4000m2 của vị đại gia Nghệ An
Phong cách đương đại: Khi gỗ “lùi một bước” để trở nên sâu sắc hơn
Ở các biệt thự hiện đại mang tinh thần truyền thống, gỗ vẫn hiện diện, nhưng không còn bao trùm không gian mà lùi về làm điểm nhấn.
Tường đá ong màu nâu cam ấm áp – một chất liệu Bắc Bộ đậm tính biểu tượng – kết hợp cùng hệ cửa gỗ truyền thống được cải biến: vẫn giữ dáng cửa chùa mở ra sân vườn, nhưng dùng kính để chắn gió, đảm bảo thẩm mỹ và công năng.
Bàn ghế làm từ gỗ thủy tùng, trần lót mây đan thủ công, hệ thống đèn pha lê hình khối hiện đại… hòa quyện trong một không gian thoáng đãng, nơi ánh sáng tự nhiên và gió trời len lỏi khắp nhà nhờ các thiết kế mở và giếng trời. Phòng ngủ không dùng song sắt, mà thay bằng mành gỗ họa tiết cổ – tinh tế, nhẹ nhàng mà vẫn giữ được "hồn Việt".
Tất cả đều toát lên tinh thần truyền thống – nhưng được nói bằng thứ ngôn ngữ nhẹ nhàng, hòa hợp với đời sống hiện đại.
Xem thêm video: Căn nhà của cặp vợ chồng U80 với lối kiến trúc thân quen nhưng đầy mới lạ
Hiên Quê – The Quê
Dự án cải tạo nằm trong lòng đô thị, biến phần thô bê tông còn sót lại của một ngôi nhà cũ thành một không gian sống mới – trong trẻo, nhiều ánh sáng và mang đậm nét làng quê Bắc Bộ. Vật liệu gỗ được sử dụng mộc mạc trong không gian liên thông giữa trong và ngoài, kết hợp với cảnh quan sân vườn, khiến công trình như một “nốt trầm” xanh mát giữa lòng phố thị.
The Red Cave – Phòng Tập FBS
Một ví dụ đương đại đầy cảm hứng từ 23o5 Studio. Gỗ không chỉ là vật liệu, mà còn là cấu trúc và khí chất. Các bức tường đan xen bằng các thanh gỗ tạo thành những lớp đệm không gian, vừa đảm bảo thông gió tự nhiên, vừa gợi cảm giác "ẩn – hiện", tĩnh – động của kiến trúc Á Đông. Sự hòa quyện giữa vật liệu gỗ, ánh sáng và nhịp điệu không gian tạo nên trải nghiệm cảm xúc sâu lắng và rất đỗi thân quen.
Từ biệt phủ thuần mộc đến lối sống đương đại hòa sắc truyền thống
Sự ngưỡng vọng dành cho chất liệu gỗ chưa từng vơi cạn trong tâm thức người Việt. Từ những biệt phủ bề thế với cột kèo lim ta, bộ bàn ghế chạm rồng phượng, đến những villa đương đại điểm xuyết tinh tế chất gỗ mộc, tất cả đều cho thấy sức sống bền bỉ của gỗ trong dòng chảy kiến trúc. Nhưng sự chuyển mình đáng chú ý nhất không nằm ở độ dày của ván sàn, mà ở quan điểm thẩm mỹ – nơi "gỗ" không chỉ là chất liệu, mà còn là triết lý sống.
Nếu như biệt phủ gỗ truyền thống gợi nhớ sự uy nghiêm và bề thế, thì biệt thự đương đại sử dụng gỗ như một yếu tố giao thoa – hòa quyện giữa bản sắc truyền thống và ngôn ngữ tối giản hiện đại. Tường gạch mộc, trần bê tông thô, mặt đứng phủ lam gỗ chạy ngang – những chi tiết tưởng như đối lập nhưng lại cùng kể câu chuyện về một phong cách sống mới: lắng dịu, bền vững và mang chiều sâu văn hóa.
Không còn đóng khung trong một "công trình gỗ" thuần túy, những ngôi nhà hiện đại nay sử dụng gỗ như một nốt nhấn. Một chiếc phản gỗ kê giữa phòng khách phủ nắng. Một hệ lam gỗ chạy dài làm dịu ánh sáng phương Nam. Hay chỉ đơn giản là mùi hương dịu nhẹ của gỗ sồi lan khắp không gian sống. Gỗ không còn lên tiếng bằng sự đồ sộ, mà bằng sự chừng mực và thấu hiểu.
Xem thêm bài viết: Truyền thống trong hình hài đương đại: lối kiến trúc tạo nên dấu ấn độc bản
Tái định nghĩa "chất gỗ" trong kiến trúc hiện đại
Không đối lập mà chỉ là hai cách kể khác nhau của cùng một bản sắc
Không gian sống phản ánh thời đại. Biệt phủ gỗ là di sản của một giai đoạn nơi kiến trúc thể hiện quyền lực, lễ nghi, sự kiên định. Villa truyền thống đương đại là hiện thân của tinh thần mở, hội nhập, nhưng vẫn muốn neo giữ bản sắc văn hóa.
Đó không phải sự phủ định – mà là diễn giải lại truyền thống bằng cảm thức mới.
Nguồn: Nhato, Kien Viet.
